Jakiego alfabetu używa się w języku rosyjskim?

Odpowiedź na to pytanie wydaje się oczywista. Zdecydowana większość z nas powie, że chodzi o cyrylicę, czyli alfabet stworzony przez św. Cyryla, w czasie gdy wraz z bratem Metodym prowadzili misje chrystianizacyjne na terenach zamieszkiwanych przez Słowian. Tymczasem prawda jest trochę bardziej skomplikowana i wymaga kilku zdań wyjaśnień. Proces kształtowania się alfabetu, którym obecnie posługują się użytkownicy języka rosyjskiego trwał wiele wieków i nie da się go sprowadzić jedynie do działalności przywołanych powyżej świętych. Podstawową ideą misjonarskiej działalności Cyryla i Metodego była walka o prawo do odprawiania liturgii w języku ówczesnych Słowian. Trzeba wiedzieć, że w IX wieku Kościół dopuszczał tylko trzy języki liturgiczne: grekę, łacinę i hebrajski, co znacznie utrudniało działalność ewangelizacyjną na terenach zamieszkałych przez ludy, dla których każdy z tych języków był naturalnie obcy. Jednym z pierwszych, którzy dostrzegali potrzebę sięgnięcia po język ojczysty nawracanych ludzi, w tym wypadku chodzi staro-cerkiewno-słowiański, był św. Cyryl. Wraz z bratem postanowili, że będą nauczać Słowian w ich języku, a ponadto powalczą w Rzymie o uzyskanie oficjalnej zgody na taki stan rzeczy. I choć w raz z ich śmiercią zwierzchnictwo kościelne zrezygnowało całkowicie z odprawiania liturgii w językach ojczystych (prawo do tego zostało nadane dopiero na Soborze Watykańskim II w latach 1962-1965), to pozostawili oni po sobie wielkie dziedzictwo w postaci pisma słowiańskiego. Głagolica, bo niej mowa, to pierwszy, czyli najstarszy alfabet słowiański. Jego nazwa wywodzi się od słowa głagoł, które w staro-cerkiewno-słowiańskim oznacza właśnie słowo, literę, a całość uważana jest za dzieło całkowicie oryginalne, zarówno pod względem kształtu liter, jak i ich przystosowania do właściwości fonetycznych słowiańskiego dialektu znanego Cyrylowi. Pismo to różni się zasadniczo od funkcjonujących obecnie w naszym kręgu kulturowym, np. alfabet otwiera a w formie krzyża z haczykami skierowanymi w dół po obu stronach poziomego ramienia, a wiele innych liter swój wygląd zawdzięcza figurom geometrycznym, takim jak koło, czy trójkąt. Głagolica z racji swej oryginalności, która mogła sprawiać problemy użytkownikom, z czasem ustąpiła miejsca następnemu alfabetowi, lecz na zawsze pozostanie w historii języka jako pierwsze pismo słowiańskie. Uczniowie Cyryla postanowili udoskonalić jego dzieło i zachowując pamięć o dorobku swego mistrza stworzyli kolejny alfabet słowiański, który został nazwany cyrylicą (przełom IX i X w). W celu uproszczenia zapisu języka słowiańskiego nowe pismo powstało na bazie dużego alfabetu greckiego, tzw. majskuły, przy jednoczesnym zachowaniu niektórych liter z głagolicy (tych, które nie miały odpowiedników w piśmie greckim). Podobieństwo do greki gwarantowało większą przyswajalność cyrylicy, która szybko wyparła swą poprzedniczkę i stała się bardzo popularnym alfabetem słowiańskim. Do dziś jest używana przez liczne nacje, takie jak np. Bułgarzy, Serbowie, czy Macedończycy. Do tej grupy można zaliczyć też Rosjan i język rosyjski, lecz z pewnymi, małymi zastrzeżeniami. Mimo, że sami Rosjanie twierdzą, że ich pismem jest cyrylica warto wiedzieć, że na początku XVIII wieku Piotr I Wielki zarządził reformę tejże i w ten sposób powstała grażdanka, czyli jak wynika z nazwy pismo obywatelskie, świeckie. Zmiany zaproponowane przez ówczesnych językoznawców polegały na usunięciu niektórych liter oznaczających głoski, które nie występowały już w języku rosyjskim, usunięciu nieużywanych liter stosowanych tylko do zapisu liczb jak np. omega i dodaniu kilku nowych. W ten sposób język rosyjski zyskał swoją współczesną wersję pisma, które z roku na rok coraz bardziej zrywało z długą tradycją języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Pewne korekty wprowadzono jeszcze na początku XX wieku, kiedy w Rosji zmienił się ustrój i od tej pory język rosyjski posiada swój niezmienny do dziś zapis. Podsumowując, kiedy ktoś nam postawi pytanie, które widnieje w tytule niniejszej notki można mu wytłumaczyć, że w języku rosyjskim używa się grażdanki, która jest lekko zmodyfikowaną wersją cyrylicy, czyli pisma opracowanego przez uczniów św. Cyryla, który wymyślił pierwsze słowiańskie pismo, głagolicę.